Je brein duldt geen lege eierdozen
Deze tekst is een fragment uit het boek dat Filip de Groeve en ik op dit moment samen schrijven. Een fantastisch project; en we hopen onze 1e druk in 2025 vol trots te presenteren.
Hier alvast een voorproefje. Uiteraard rust op deze tekst copyright. Niets uit deze tekst mag zonder toestemming overgenomen of elders gepubliceerd worden.
De overgang. We kennen talloze transities en overgangen in ons leven. Maar er is er één die een bepalend lidwoord heeft gekregen. Niet “een overgang”, maar dé overgang. De transitie van vruchtbaarheid naar wijze vrouw. De perimenopauze. Als ze gelukkig genoeg is om een hogere leeftijd te bereiken, beleeft iedere vrouw deze levensfase vanzelf. Het is een volstrekt natuurlijke periode; maar wel eentje die flink tumultueus kan zijn. Mannen kennen een geleidelijke veroudering, met testosteronspiegels die gelijkmatig en kalm naar een lager niveau kabbelen. Dat veroorzaakt volstrekt natuurlijke signalen van veroudering: het hoofdhaar wordt dunner, vergrijst of verdwijnt volledig. Vetmassa verplaatst zich subtiel of minder subtiel naar onontgonnen terrein op het lichaam. Het nieuw ontwikkelde buikje wordt wel liefkozend het “bierbuikje” genoemd. Een opvallend eufemisme, dat de aandacht afleidt van de werkelijke oorzaak. Immers, dit is meestal niet de periode waarin mensen daadwerkelijk de meeste pilsjes achterover slaan. Ook mannen zouden profiteren van beter begrip van hun natuurlijke veroudering…
Eerst terug naar de vrouw.
Mannen, niet getreurd: het zou me niet verbazen als aandacht voor de perimenopauze vanzelf gaat leiden tot breder generatiedenken op de werkvloer. Generatiedenken waarvan iedereen van gaat profiteren, ongeacht gender of sexe. Maar laten we eerst de vrouwelijke fysiologie begrijpen. Want zij maken de grootste rollercoaster mee. En het huidige gebrek aan kennis heeft een verpletterend effect op hun kansen en ondersteuning.
Waar te beginnen?
Bij ons brein.
Dat enthousiast aanstuurt op optimale voortplanting…
Over oude mannen en eicellen in winterslaap
Evolutie wil vooral één ding: dat jij je voortplant. Voortplanting vergroot de kans op voortbestaan van de soort, en het doorgeven van genetisch materiaal. Zelfs als je zelf helemaal niet zit te wachten op stapels luiers, slapeloze nachten en ontroerend mooie momenten met jouw kerngezin; jouw hele lijf en brein zijn hier wel op gebouwd. Het evolutionaire doel zit diep verankerd in onze cellen; en in dat van alle andere levende wezens op deze planeet. Mannelijke mensen gaan, net als andere mannelijke zoogdieren, vrij lang door met gestaag produceren van relatief gezonde cellen om nageslacht mee te produceren. Sperma productie is sterker gecorreleerd aan testes volume dan aan leeftijd; ook oudere mannen kunnen nog relatief gemakkelijk vader worden. Of althans; zij kunnen nog met gemak een vrouw bevruchten. Of het volledige vaderschap nog goed past, is een tweede vraag. Maar dat terzijde.
Bij vrouwen is vruchtbaarheid een volstrekt ander verhaal. Vrouwelijke voortplantingscellen, de eicellen, zijn al in haar eierstokken aanwezig als zij zelf nog een embryo is in de buik van háár moeder. Als je daar even bij stilstaat, is dat best een wonderlijk gegeven. Iedere vrouw draagt tijdens haar zwangerschap al de kiemcellen van haar kleindochter in haar buik. Die zijn op dat moment al aanwezig in de groeiende eicellen van haar dochter die op dat moment zelf nog een mini-mens is. De eicellen liggen vervolgens lang in latente, slaperige toestand te doezelen in de eierstokken. Talloze vergaan ook, maar dat is voor dit verhaal niet zo relevant. Kern van het verhaal is dat er geen verdere productie van eicellen meer zal plaatsvinden. Dit is wat het is. En hier blijft het bij.
Het brein als duracell konijn
Tijdens de pubertijd komen de eerste eicellen van een jonge vrouw tot rijping. Ze rijpen, “springen” en worden vrijgegeven door de eierstokken. En zodra deze eicel haar reis naar de baarmoeder start, is de jonge tiener vruchtbaar. Nog vóór haar eerste menstruatie. En vanaf dat moment is een vrouw regelmatig vruchtbaar. Niet zo constant als een man; maar frequent genoeg om in een ritmische dans te belanden waar de evolutie prima tevreden mee is.
Maar na enkele decennia van een contente cadans… raken de eicellen op.
De voorraad stokt. En net zoals lege schappen in de supermarkt ergernis veroorzaken bij de gemiddelde consument, zo kan ook het vrouwelijk lichaam op een tegenreactie van het brein rekenen. Lege eierdozen zijn een flink onwenselijke situatie. Of in ieder geval een verandering waar het brein niet direct akkoord mee is.
Verwoed wordt er gezocht naar de laatst aanwezige eicellen. Zoals kinderen wild struinen door bossen en struiken om gekleurde paaseieren te vinden, zo start ook het brein zijn zijn zoektocht naar de laatste cellen die wellicht nog zouden kunnen springen. De productie van twee belangrijke brein hormonen wordt opgevoerd. Logisch, want dit is de enige manier waarop het brein de eierstokken kan bereiken.
Je brein verandert in een duracell konijn met indrukwekkende conditie. En de eierstokken kunnen niet anders dan de commando’s opvolgen.
Cadans uit balans
Zodra het brein pieken gaat vertonen in de hormonen die het afgeeft, kan de rest van het lichaam niet anders dan die signalen opvolgen. De eierstokken doen dat ook. En wanneer zij gaan reageren, start de fysieke en mentale uiting van de overgang pas werkelijk. Zoals een bron uitmondt in talloze rivieren en zelfs een volledige delta, ligt de oorsprong van de perimenopauze in het brein.
Maar de merkbare gevolgen en mogelijke overstromingen, die liggen veel verder stroomafwaarts. De eierstokken van een vrouw zijn vrij kleine organen, maar ze zijn ongelooflijk krachtig. Ze produceren namelijk oestrogeen en progesteron; twee hormonen met een indrukwekkend repertoire aan functies. Eén van de indrukwekkendste is wellicht de invloed op de DNA transcriptie. De hormonen bepalen welke delen van het DNA benut worden. Hoe je cellen zich gedragen. Hoe ze reageren. En die effecten zijn te vinden in vrijwel alle weefsels en organen van het lichaam.
Klinkt indrukwekkend, maar wat betekent het in heel praktische zin?
Die hormonale schommelingen, die geven gedoe. Of in ieder geval voor circa 80% van de vrouwen. Paniekaanvallen, slapeloze nachten, vergeetachtigheid, woede (!). Gewrichtspijn, slapper wordende huid, veranderingen in gewicht. Je hele lijf doet mee. En je brein uiteraard ook; daar begon het zelfs allemaal.
Het is heel zinvol te ontdekken wat de hormoonschommelingen voor jou persoonlijk betekenen. Via een dagboek, gesprekken met anderen, of de Greene Climacteric Scale, die je overigens ook mee kunt nemen naar je huisarts of hormoonconsulent (zie de gratis downloads op deze website).
Minstens zo zinvol: ontdek hoe je jouw hormoonschommelingen kunt stabiliseren. Want hoe meer rust je in je lijf kunt creëren, hoe groter de kans dat vervelende klachten milder worden.
Zet je lijf en je welzijn op 1. Je bent het waard. Je lijf is je belangrijkste bron; zo belangrijk om te koesteren en goed te leren kennen
Mocht je ooit vragen hebben; neem gerust eens contact op.
Alle goeds,
Anneke